تصحیح کتاب جوامع البیان در ترجمان قرآن

تاریخ ظهور ترجمه قرآن به عهد نزول آن باز می گردد و گویا اول ترجمه به زبان فارسی بوده است نسخه های کهن به جای مانده گواه راستی است بر این سخن، باری در آسان فهم کردن مفاهیم بلند این کتاب آسمانی و همه گیر شدن پیام آن، جز ترجمه آیه به آیه و واژه به واژه به واژه، اهالی زبان فارسی دست در چندین گونه تألیف و تصنیف زدند و از آن جمله است پرداختن لغت نامه های قرآنی. از میان اینان یکی حبیش تفلیسی است، مولف پرکار سده ششم هجری که کم و کیف آثار به جای مانده از او معرف حضور اهل فن می باشد. گفتنی است امتیاز کتاب تفلیسی بر امثال و اقران خود شیوه او در ترتیب و بسط مطالب است. توضیح آن که غالب لغت نامه های قرآنی براساس ترتیب سور از آغاز به پایان و یا بالعکس، تنظیم شده است اما حبیش ترتیب الفبایی را لحاظ داشته که دسترسی و فایدت آن بیشتر است در باب بسط مطلب باید گفت با آن که مقصود او ارائه معانی لغت قرآن بوده است، با آوردن مفرد و جمع اسماء و صورت صرف فعل و مصادر مختلف و بحث در افعال مزید و امر، اثر خود را به سطح یک لغت نامه عمومی نزدیک کرده است.